Περίληψη άρθρου Υπάρχουν μελέτες που περιγράφουν ότι οι γυναίκες που έχουν έλλειψη βιταμίνης D έχουν αυξημένο κίνδυνο κατά 253% να αναπτύξουν ορθοκολικό καρκίνο, ενώ οι γυναίκες που παίρνουν 1500 mg/ημερησίως ασβεστίου και 1100 IU/ημερησίως βιταμίνης D3 επί 4 έτη έχουν περιορισμό του κινδύνου να αναπτύξουν καρκίνο >60%. Η καλσιτριόλη [1,25(OH)2D3] ασκεί μια σειρά προστατευτικών αποτελεσμάτων κατά του ορθοκολικού καρκίνου, δρώντας κατά των καρκινικών κυττάρων, των ινοβλαστών που σχετίζονται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου του ασθενούς, κατά των ανοσοκυττάρων και πιθανόν μέσω της εντερικής χλωρίδας.

Με τον όρο βιταμίνη D εννοείται η βιταμίνη D2 και η βιταμίνη D3. Όμως κλινικής σημασίας είναι η βιταμίνη D3 ή χοληκαλισιφερόλη, η οποία φωτοσυντίθεται στο ανθρώπινο δέρμα υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β (UVB).

 

Πανδημία έλλειψης βιταμίνης D

 

H βιταμίνη  D είναι απαραίτη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, καθ' όσον ευθύνεται για την ομαλή λειτουργία περισσοτέρων από 2000 γονιδίων. Γιαυτό το λόγο η βιταμίνη D3 ασκεί καρδιοπροστατευτική, αγγειοπροστατευτική, ανοσοτροποποιητική, αντιδιαβητική, νευροπροστατευτική, αντικαρκινική δράση.

Ελάχιστες τροφές περιέχουν βιταμίνη D3, σε μικρές ποσότητες.

 

Παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή της βιταμίνης D3 στο δέρμα είναι η χρήση φωτοπροστατευτικών ουσιών του δέρματος, η πυκνότητα της μελανίνης του δέρματος, η ώρα της ημέρας που εκτίθεται το δέρμα στον ήλιο (καταλληλότερη ώρα είναι το μεσημέρι του καλοκαιριού, από τις 12-1 μμ, διότι οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν καθέτως και αφθονεί η υπεριώδης ακτινοβολία Β), η εποχή του έτους (το καλοκαίρι παράγεται άφθονη βιταμίνη D3, ενώ το χειμώνα παράγεται ελάχιστη, έως καθόλου), το γεωγραφικό πλάτος και η ηλικία (το δέρμα των ηλικιωμένων παράγει ανεπαρκείς ποσότητες βιταμίνης D3) [2].

 

Πως μετράται  η έλλειψη ή η ανεπάρκεια της βιταμίνης D στο ανθρώπινο σώμα

Τα επίπεδα της βιταμίνης D στο σώμα μετρώνται, υπολογίζοντας τις τιμές του κύριου μεταβολίτη της βιταμίνης D3 της 25-υδροξυβιταμίνης D3 ή  25(ΟΗ)D3 ή καλσιδιόλης. 

 

Ως έλλειψη της βιταμίνης D3 ορίζεται  η παρουσία επιπέδων 25-υδρόξυβιταμίνης D3 ή (25OHD3) στον ορό, κάτω από τα 20 ng/ml (50 nmol/L)

 

Ως επάρκεια της βιταμίνης D3θεωρείται η συγκέντρωση της  25(OH)D >30 ng/mL (75 nmol/L) και

 

Ως ανεπάρκεια της βιταμίνης D3 θεωρείται η συγκέντρωση των  21-29 ng/mL(52.-72nmol/L).

 

Ως επιθυμητές τιμές για νοσοπροστασία θεωρούνται οι συγκεντρώσεις των 60-80ng/ml (125-174 nmol/L)

 

Οι συνέπειες της έλλειψης και ανεπάρκειας της βιταμίνης D

Η αποφυγή της λογικής έκθεσης του δέρματος στον ήλιο και έλλειψη βιταμίνης D3 έχουν συνδεθεί με αύξηση του κινδύνου πρόκλησης προεκλαμψίας στις εγκύους [3], που απαιτεί καισαρική τομή, τη σκλήρυνση κατά πλάκας[4], πολλές σοβαρές χρόνιες νόσους, στις οποίες περιλαμβάνονται τα αυτοάνοσα νοσήματα [5], λοιμώδεις νόσοι, διαβήτης τύπου Ι και ΙΙ,  καρδιαγγειακή νόσος και θανατηφόροι καρκίνοι [6, 7].

 

 

Σχέση της βιταμίνης D και διάφορων καρκίνων

Ποικίλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει μια αιτιολογική σχέση μεταξύ της έλλειψης βιταμίνης D  και της συχνότητας του καρκίνου.

 

Υπολογίζεται ότι υπάρχει ελάττωση κατά 30-50% στον κίνδυνο ανάπτυξης ορθοκολικού καρκίνου, καρκίνου του μαστού και του προστάτη, είτε αυξάνοντας την πρόσληψη της βιταμίνης D3  τουλάχιστον  στις 1000-4000 ΙU/ημερησίως ή εκθέτοντας το δέρμα στο ηλιόφως, μέχρις ότου ανέβουν τα επίπεδα της 25(OH)D >30 ng/ml. Οι περισσότεροι από τους ιστούς του σώματος έχουν υποδοχείς της βιταμίνης D3 [8]. 

Οι γυναίκες που έχουν  έλλειψη βιταμίνης D  έχουν αυξημένο κίνδυνο κατά 253% να αναπτύξουν ορθοκολικό καρκίνο. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα υπάρχουσες τεκμηριωμένες γνώσεις η καθημερινή λήψη  1000-2000 IU βιταμίνης  D3 θα μπορούσε να περιορίσει την επίπτωση του ορθοκολικού καρκίνου.

 

Η ενεργή μορφή της βιταμίνης D3, η  1,25-διυδρόξυβιταμίνη  D3 ή καλσιτριόλη, συντίθεται σε πολλούς διάφορους ιστούς, όπως ο νεφρός, το παχύ έντερο, ο προστάτης και ο μαστός. Πιστεύεται ότι η τοπική παραγωγή της  1,25(OH)₂D₃ μπορεί να είναι υπεύθυνη για το αντικαρκινικό όφελος  της βιταμίνης D3 [9].

 

Η αντικαρκινική δράση της 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3  ή 1,25(OH)₂D₃ 

Ο ενεργός μεταβολίτης της βιταμίνης  D3, η 1,25-διυδροξυβιταμίνη  D3 [1,25(OH)₂D₃] ή καλσιτριόλη, διαθέτει ισχυρές αντικαρκινικές ιδιότητες τόσο  in vitro, όσο και and in vivo [10].

 

Αυτά τα αντικαρκινικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται ρυθμίζοντας τη μεταγραφή πολλών γονιδίων που συμμετέχουν σε διάφορες οδούς περιορισμού της ογκογένεσης και εξαρτώνται από τον κυτταρικό τύπο του καρκίνου.

 

Εκτός από τον περιορισμό της κυτταρικής ανάπτυξης και την πρόκληση απόπτωσης η 1,25(OH)₂D₃ ανακόπτει επίσης την αγγειογένεση και τις μεταστάσεις. Επιπλέον η ικανότητά της να ανακόπτει τη φλεγμονή συμβάλλει επίσης στην αντιογκωτική της δραστηριότητα [11].

 

 

Βιταμίνη D3 και ορθοκολικός καρκίνος

Υπάρχουν μελέτες που περιγράφουν  ότι οι γυναίκες που έχουν  έλλειψη βιταμίνης D  έχουν αυξημένο κίνδυνο κατά 253% να αναπτύξουν ορθοκολικό καρκίνο, ενώ οι γυναίκες που παίρνουν 1500 mg/ημερησίως ασβεστίου και 1100 IU/ημερησίως βιταμίνης D3 επί 4 έτη έχουν περιορισμό του κινδύνου να αναπτύξουν καρκίνο  >60% [7].

 

Ο σποραδικός ορθοκολικός καρκίνος είναι μια νόσος της προχωρημένης ηλικίας και το ποσοστό των ανθρώπων που φθάνει σε προχωρημένο γήρας συνεχώς αυξάνει. Πολλαπλοί παράγοντες ευθύνονται για την αιτιολογία του καρκίνου, επειδή ο ορθοκολικός βλεννογόνος επηρεάζεται άμεσα από τις ουσίες των τροφών, οι οποίες  φθάνοντας στον εντερικό αυλό επηρεάζουν τα κύτταρα του εντερικού βλεννογόνου [12].

 

Το σύστημα της βιταμίνης  D φαίνεται ότι παρεμβαίνει σε διάφορες μοριακές οδούς πρόληψης. Η ανεπάρκεια της  25-υδροξυβιταμίνη D₃ ή 25(OH)D₃ στον ορό έχει συνδεθεί επιδημιολογικά με αύξηση της συχνότητας των όγκων του παχέος εντέρου, πιθανότατα διότι είναι ο μεγαλύτερος καθοριστικός παράγοντας σύνθεσης της 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 ή 1,25(OH)₂D₃ είναι τα  κύτταρα του βλεννογόνου του παχέος εντέρου. Η σύνδεση της βιταμίνης D3 στον υποδοχέα της ρυθμίζει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του κολονικού βλεννογόνου, τη διαφοροποίηση και την απόπτωση με αυτοκρινικό/παρακρινικό τρόπο [13].

 

Κατά τη διάρκεια της έναρξης της κακοήθειας ενισχύεται η σύνθεση της βιταμίνης D3 για να αντιμετωπιστεί ο υπερπολλαπλασιασμός των κυττάρων, ενώ στους όγκους υψηλού μεταβολισμού ξεπερνιέται αυτή η υπερσύνθεση [14].

 

Το κολονικό σύστημα της βιταμίνης D3  ρυθμίζεται από αρκετούς γνωστούς φυσικούς παράγοντες. Ένας από τους πιο σημαντικούς είναι το διατροφικό ασβέστιο, του οποίου αν η πρόσληψη είναι χαμηλή, προκαλείται αυξημένος καταβολισμός  της κολονικής 1,25(OH)₂D₃ [κολονικός= αυτός που ανήκει στο κόλον ή παχύ έντερο] [15].

 

Ουσίες με οιστρογονική δράση μπορούν να αυξήσουν την έκφραση και τη δραστηριότητα της συνθέτουσας 25-υδροξυβιταμίνη  D-1-άλφα-υδροξυλάσης.

 

Λόγω της ενισχυμένης σύνθεσης του ενεργού μεταβολήτη 1,25(OH)₂D₃, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προστασία κατά του ορθοκολικού όγκου στις γυναίκες.  Κατά την εξέλιξη ενός ορθοκολικού  όγκου η έκφραση της 25-υδροξυβιταμίνη  D-1-άλφα-υδροξυλάσης και της 25-υδροξυβιταμίνης D-24-υδροξυλάσης που προκαλεί καταβολισμό φαίνεται να είναι κάτω από επιγενετικό έλεγχο, όπως επιδείχτηκε με μελέτες που χρησιμοποίησαν  φυτοιοιστρογόνα και φολικό οξύ [16].

 

Ένας αριθμός πρόσφατων μελετών έχουν καθορίσει τις διασταυρώσεις των οδών  μεταξύ της οδού της β-κατενίνης-TCP [β-catenin-TCF]  (ενός γνωστού δρόμου που οδηγεί στην εξέλιξη του ορθοκολικού καρκίνου) και της οδού του υποδοχέα της βιταμίνης D (VDR), ρίχνοντας έτσι φως στους υποκείμενους μηχανισμούς της νόσου.

 

Η βιταμίνη D3 επίσης ρυθμίζει το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι επηρεάζει την προδιάθεση για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, που θεωρείται ένας προδιαθετικός παράγοντας ανάπτυξης του ορθοκολικού καρκίνου [17].

 

Κατανοώντας το ρόλο της βιταμίνης D3 σ’αυτά τα διάφορα πλαίσια θα καταστεί δυνατή η ανάπτυξη ουσίών ανάλογων προς τη βιταμίνη D, οι οποίες θα δρουν χημειοπροστατευτικά και καρκινοθεραπευτικά χωρίς παρενέργειες, όπως η υπερασβεστιαιμία που συνήθως συνοδεύει τη λήψη πολύ υψηλών δόσεων βιταμίνης D[17].

 

Είναι κοινά αποδεκτό ότι η παθογένεση σποραδικού ορθοκολικού καρκίνου  είναι πολυπαραγοντική και αυτά είναι μόλις  λίγα παραδείγματα της ρυθμιστικής ικανότητας των φυσικών ουσιών (της διατροφής)  βελτίωσης του κολονικού συστήματος της βιταμίνης D [18].

 

Παρά τούτο η προστασία από τη βιταμίνη D  θα μπορούσε να έχει κεντρική σημασία, με τις διατροφικές ουσίες να αυξάνουν της αποτελεσματικότητα του συστήματος της βιταμίνης D με τρόπο στοχευτικό. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην πρόληψη του υπερπολλαπλασιασμού ή την καθυστέρηση της εξέλιξης και της κλινικής εκδήλωσης των πρωτοπαθών όγκων του παχέος εντέρου [18].

 

Συνοπτικά, η καλσιτριόλη [1,25(OH)2D3] ασκεί μια σειρά προστατευτικών αποτελεσμάτων κατά του ορθοκολικού καρκίνου, δρώντας κατά των καρκινικών κυττάρων, των ινοβλαστών που σχετίζονται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου του ασθενούς, κατά των ανοσοκυττάρων και πιθανόν μέσω της εντερικής χλωρίδας [24].

 

Πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου 

Τα επίπεδα της 25(OH)D3 στον ορό του αίματος, όταν βρίσκονται στα 30-60 ng/ml  αντιστοιχούν στη λήψη από του στόματος 1,000-4,000 IU/ημερησίως. Η δοσολογία αυτή φαίνεται απαραίτητη για τους ενηλίκους για την αποφυγή ή τον περιορισμό των νόσων που οφείλονται σε έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D3 [19].

 

Γενικά, τα καρκινοπροστατευτικά επιθυμητά επίπεδα της 25(OH)D3 πρέπει να βρίσκονται μεταξύ των (36-48 ng/ml) ή 90-120 nmol/l [23]. H λήψη  100 IU βιταμίνης D3 ανεβάζει τα επίπεδα της 25(ΟΗ)D3 κατά  1 ng/ml.

 

Έτσι λοιπόν τα παιδιά και οι ενήλικες που δεν παίρνουν επαρκή ποσότητα βιταμίνης D3  από την έκθεση του δέρματός τους στον ήλιο  χρειάζονται τουλάχιστον  1000 IU/ημερησίως βιταμίνης D3. Αυτές μπορούν να τις πάρουν με δύο τρόπους:

 

Α.  Εκθέτοντας το 35% του γυμνού δέρματός τους στον ήλιο επί 10 λεπτά, το μεσημέρι, 12-1μμ, τους καλοκαιρινούς μήνες του έτους. διότι έτσι το δέρμα παράγει 1000ΙU βιταμίνης D3.

 

Β. Παίρνοντας συμπληρωματικά φυσική και όχι συνθετική βιταμίνη D3,  που φέρεται μαζί με βιολογικό εξαιρετικό παρθένο  ελαιόλαδο [D3-Gkelin drops], διότι αυτή η μορφή είναι η πιο ευαπορρόφητη από το έντερο. Κάθε σταγόνα του D3-Gkelin drops περιέχει  1000 ΙU (Διεθνείς Μονάδες). Οι τροφές αποτελούν  πτωχή πηγή λήψης  βιταμίνης  D3. 

 

Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα υπάρχουσες τεκμηριωμένες γνώσεις η καθημερινή λήψη  1000-2000 IU βιταμίνης  D3 θα μπορούσε να περιορίσει την επίπτωση του ορθοκολικού καρκίνου με ελάχιστους κινδύνους στα άτομα με έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμόνης D3 [20].

 

Aπό την άλλη πλευρά όμως , σε μια τυχαιοπιημένη έρευνα επί 25,871 ατόμων, στα οποία δεν είχαν γίνει μετρήσεις επιπέδων της 25 υδροξυβιταμίνης D3, στα οποία χορηγήθηκαν 2000 ΙU βιταμίνης D3, ημερησίως, δεν έδειξαν μικρότερη συχνότητα διηθητικού καρκίνου ή καρδιαγγειακών συμβαμάτων, συγκριτικά με ισάριθμη ομάδα ατόμων, που έπαιρναν εικονικό φάρμακο (placebo) [25].

Η ανεπαρκής έκθεση των ενηλίκων στον ήλιο μας ενδιαφέρει, καθώς γνωρίζουμε ότι με την πάροδο της ηλικίας οι ηλικιωμένοι άνω των 70 ετών παράγουν μόνο το 25-50%  της βιταμίνης D3, που παρήγαγαν στο δέρμα τους σε μικρότερες ηλικίες [2].

 

Η δημιουργία ελλειπών και ανεπαρκών επιπέδων βιταμίνης D3 από περιορισμένη ή ανεπαρκή έκθεση στον ήλιο αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα με σοβαρά επακόλουθα για την υγεία [21].

 

Συνιστάται πριν από τη χορήγηση της βιταμίνης D3 να γίνονται μετρήσεις των επιπέδων του κύριου μεταβολίτη της, της 25-υδροξυβιταμίνης D3. 

 

Η D3-Gkelin drops περιέχει ανά σταγόνα 1000 ΙU βιταμίνης D3 . Η δοσολογία του D3 Gkelin σε διάφορες ηλικίες αναφέρται στο: D3 Gkelin Drops 

Ως μια Διεθνής Μονάδα [IU] βιταμίνης D ορίζεται η δραστηριότητα που παράγεται από 0.025 µg χοληκαλσιφερόλης (βιταμίνης D3) σε βιολογικές δοκιμασίες με επίμυες (ποντίκια) [International standard for vitamin D. WHO Technical Report Series. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 1950]. 

Βλέπε επίσης: Kαρκίνος του παχέος εντέρου ή ορθοκολικός καρκίνος και η βιταμίνη D3©

Το D3 Gkelin drops σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, τηλεφωνώντας στο6944280764, στην τιμή των 11.84Ευρώ, περιλαμβανομένου του ΦΠΑ (+ 3.72  Ευρώ η αντικαταβολή και τα μεταφορικά). Μπορείτε επίσης να το αναζητήσετε στα φαρμακεία ή να το παραγείλετε, στέλνοντας  mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr ή  χρησιμοποιώντας το e-shop της Pharmagel

Βιβλιογραφία

1. Bell DS. Protean manifestations of vitamin D deficiency, part 1: the epidemic of deficiency. South Med J. 2011 May;104(5):331-4.

2. MacLaughlin J, Holick MF. Aging decreases the capacity of human skin to produce vitamin D3. J Clin Invest. 1985 Oct;76(4):1536-8.

3. Robinson CJ, Wagner CL, Hollis BW, Baatz JE, Johnson DD. Maternal vitamin D and fetal growth in early-onset severe preeclampsia. Am J Obstet Gynecol. 2011 Jun;204(6):556.e1-4.

4. Mosayebi G, Ghazavi A, Ghasami K, Jand Y, Kokhaei P. Therapeutic effect of vitamin D3 in multiple sclerosis patients. Immunol Invest. 2011;40(6):627-39.

5. Szabó A. Skeletal and extra-skeletal consequences of vitamin D deficiency]. Orv Hetil. 2011 Aug 14;152(33):1312-9.

6. Holick MF. Vitamin D: A D-Lightful Solution for Health. J Investig Med. 2011 Mar 16.

7. Holick MF. Vitamin D and sunlight: strategies for cancer prevention and other health benefits. Clin J Am Soc Nephrol. 2008 Sep;3(5):1548-54. Epub 2008 Jun 11.

8. Gorham ED, Garland CF, Garland FC, Grant WB, Mohr SB, Lipkin M, Newmark HL,Giovannucci E, Wei M, Holick MF. Optimal vitamin D status for colorectal cancer prevention: a quantitative meta analysis. Am J Prev Med. 2007 Mar;32(3):210-6.

9. Karlsson S, Olausson J, Lundh D, Sögård P, Mandal A, Holmström KO, Stahel A, Bengtsson J,Larsson D. Vitamin D and prostate cancer: the role of membrane initiated signaling pathways in prostate cancer progression. J Steroid Biochem Mol Biol. 2010 Jul;121(1-2):413-6.

10. Shannan B, Seifert M, Boothman DA, Tilgen W, Reichrath J. Clusterin over-expression modulates proapoptotic and antiproliferative effects of 1,25(OH)2D3 in prostate cancer cells in vitro. J Steroid Biochem Mol Biol. 2007 Mar;103(3-5):721-5. Epub 2007 Jan 16.

11. Vanoirbeek E, Krishnan A, Eelen G, Verlinden L, Bouillon R, Feldman D, Verstuyf A. The anti-cancer and anti-inflammatory actions of 1,25(OH)2D3. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2011 Aug;25(4):593-604.

12. Costedio M, Church J. Pathways of carcinogenesis are reflected in patterns of polyp pathology in patients screened for colorectal cancer. Dis Colon Rectum. 2011 Oct;54(10):1224-8.

13. Cross HS, Nittke T, Peterlik M.Modulation of vitamin D synthesis and catabolism in colorectal mucosa: a new target for cancer prevention. Anticancer Res. 2009 Sep;29(9):3705-12.

14. Cross HS, Nittke T, Kallay E. Colonic vitamin D metabolism: Implications for the pathogenesis of inflammatory bowel disease and colorectal cancer. Mol Cell Endocrinol. 2011 Jul 27.

15. Horváth HC, Khabir Z, Nittke T, Gruber S, Speer G, Manhardt T, Bonner E, Kallay E. CYP24A1 splice variants--implications for the antitumorigenic actions of 1,25-(OH)2D3 in colorectal cancer. J Steroid Biochem Mol Biol. 2010 Jul;121(1-2):76-9. Epub 2010 Apr 14.

16. Lechner D, Cross HS. Phytoestrogens and 17beta-estradiol influence vitamin D metabolism and receptor expression-relevance for colon cancer prevention. Recent Results Cancer Res. 2003;164:379-91.

17. Byers SW, Rowlands T, Beildeck M, Bong YS. Mechanism of action of vitamin D and the vitamin D receptor in colorectal cancer prevention and treatment. Rev Endocr Metab Disord. 2011 Aug 23.

18. Cross HS, Nittke T, Kallay E. Colonic vitamin D metabolism: Implications for the pathogenesis of inflammatory bowel disease and colorectal cancer. Mol Cell Endocrinol. 2011 Jul 27.

19. Grant WB, Boucher BJ. Requirements for Vitamin D across the life span. Biol Res Nurs. 2011 Apr;13(2):120-33.

20. Gorham ED, Garland CF, Garland FC, Grant WB, Mohr SB, Lipkin M, Newmark HL,Giovannucci E, Wei M, Holick MF. Optimal vitamin D status for colorectal cancer prevention: a quantitative meta analysis. Am J Prev Med. 2007 Mar;32(3):210-6.

21. Holick MF, Chen TC. Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences. Am J Clin Nutr. 2008 Apr;87(4):1080S-6S.

22. Holick MF, Binkley NC, Bischoff-Ferrari HA, Gordon CM, Hanley DA, Heaney RP, et al. Endocrine Society Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96:1911–30. doi: 10.1210/jc.2011-0385. [PubMed][Cross Ref]

23. Bischoff-Ferrari HA. Optimal serum 25-hydroxyvitamin D levels for multiple health outcomes. Adv Exp Med Biol. 2008; 624:55-71.

24.Ferrer-Mayorga G, Larriba MJ, Crespo P, Muñoz A. Mechanisms of action of vitamin D in colon cancer. J Steroid Biochem Mol Biol. 2019 Jan;185:1-6.

25. Manson JE, Cook NR, Lee IM, Christen W, Bassuk SS, Mora S, Gibson H, Gordon D, Copeland T, D'Agostino D, Friedenberg G, Ridge C, Bubes V, Giovannucci EL, Willett WC, Buring JE; VITAL Research Group. Vitamin D Supplements and Prevention of Cancer and Cardiovascular Disease. N Engl J Med. 2019 Jan 3;380(1):33-44.

---

Από το 2003 ο Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης μελετά, ερευνά και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ευεργετική δράση της βιταμίνης D στον ανθρώπινο οργανισμό, έχοντας συνειδητοποιήσει την πανδημία έλλειψης βιταμίνης D στον Ελληνικό πληθυσμό. O Δρ Γκέλης με την αρθρογραφία του στην ιστοσελίδα του, www.d3gkelin.gr, ακούραστα και ακατάπαυστα εκπαιδεύει το κοινό για τη σημασία της βιταμίνης D στην πρόληψη, αλλά και στην αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων, που οφείλονται σε έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D.

---

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου. 

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση. 
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.